Mười Hai Nh�n Duy�n

 

Thập nhị nh�n duy�n chỉ l� một b�i giảng n�i về 12 nguy�n nh�n của sự lu�n hồi v� đau khổ; chứ kh�ng phải l� một l� thuyết về nguồn gốc của đời sống hoặc tr�nh b�y tiến h�a từ khởi thủy của vũ-trụ.

I. �ịnh nghĩa:

Nh�n l� do bởi hay t�y thuộc v�o, duy�n l� ph�t sinh hay căn nguy�n. Nh�n duy�n cũng c� nghĩa l� duy�n sanh hoặc duy�n khởi.

1.      Duy�n sanh: Chỉ cho sự vật khi đủ duy�n th� được ph�t sanh.

Th� dụ: C�i tượng l� do đủ c�c duy�n như vật liệu, nước, �nh nắng mặt trời, nh�n c�ng ...

2.      Duy�n khởi: Chỉ sự quan hệ, sanh khởi của sự vật. Sự vật sanh khởi đều c� quan hệ v� l�m duy�n sanh khởi cho nhau.

Th� dụ: C�y cam c� quan hệ với hạt giống cam. C�y cam l� duy�n sanh khởi cho tr�i cam.

II. H�nh tướng:

Mười hai nh�n duy�n l�: V� minh (Avijja), H�nh (Sankhara), Thức (Vinnana), Danh sắc (Nama Rupa), Lục nhập (Salayatana), X�c (Phassa), Thọ (Vedana), �i (Tanha), Thủ (Upadana), Hữu (Bhava), Sanh (Jati) v� L�o tử (Jara-marana).

1.      V� minh: M� lầm, tối-tăm, kh�ng s�ng suốt. �ối với ngoại cảnh, kh�ng nhận ch�n được thực tướng của ch�ng l� giả dối, l� v� thường. �ối với nội t�m, kh�ng nhận ch�n được tự t�m l� thanh-tịnh, lu�n lu�n quay cuồng theo vọng t�m ph�n biệt (� thức). V� minh l� nguy�n nh�n đầu ti�n tạo n�n mọi khổ đau cho nhiều đời nhiều kiếp.

2.      H�nh: H�nh động, chỉ cho những nghiệp lực của phiền n�o. V� v� minh n�n khiến H�nh ph�t sanh - gồm thiện v� �c. Những h�nh động d� tốt hay xấu vẫn tạo n�n kết quả, dẫn đến sự k�o d�i cuộc sống lu�n-hồi.

3.      Thức: Vọng thức ph�n biệt. Do V� minh v� H�nh kết th�nh những sự ph�n biệt, hiểu biết sai lầm. V� hiểu sai lầm n�n chấp c� năng (m�nh) v� sở (ngoại vật). Do sự chấp sinh ra l�ng bảo thủ th�n mạng; v� những t�m niệm vui, buồn, thương gh�t... cũng do đ� m� sinh ra. Thức l� một trong ba điều kiện cần yếu (thọ, no�n, thức) để thọ thai v� tạo th�nh th�n mạng.

4.      Danh sắc: Danh sắc l� cấu tạo của lo�i hữu t�nh khi c�n ở thai tạng. Nhờ c� t�m thức (danh) v� tinh cha huyết mẹ (sắc) h�a hợp nương tựa v�o nhau n�n thai chất mới dần dần sanh trưởng, kh�ng bị ti�u diệt.

5.      Lục nhập: S�u trần (sắc, thanh, hương, vị, x�c, ph�p) của người mẹ tiếp nhận v� truyền v�o nu�i dưỡng, do đ� thai mới sống v� sanh trưởng.

6.      X�c: Sau khi thai ra đời, c�c gi�c quan (mắt, tai, mũi, lưỡi, th�n, �) tiếp x�c với ngoại cảnh (trần: Sắc, thanh, hương, vị, x�c, ph�p). Nhưng v� c�n nhỏ, c�c gi�c quan c�n yếu, chưa thể tiếp nhận v� ph�n t�ch một c�ch đầy đủ v� tinh-tế, n�n gọi l� x�c.

7.      Thọ: L�nh thọ. B�y giờ đứa b� đ� biết tiếp thọ ngoại cảnh một c�ch tiến bộ hơn. Biết tủi kh�c trước những điều tr�i �, vui cười trước những cảnh vừa l�ng.

8.      �i: Tham �i. Ch�nh thọ đ� sinh ra l�ng tham �i. �ắm say trước những g� tốt đẹp ưa th�ch, ruồng bỏ những g� xấu xa, ch�n gh�t.

9.      Thủ: D�nh giữ lấy. L�ng tham đắm trước những g� tốt đẹp ưa th�ch n�n cố d�nh giữ lấy. ��y l� nh�n của bao nhi�u tội lỗi.

10.  Hữu: Hậu hữu. Do �i v� thủ l�m nghiệp nh�n, n�n tiếp nối thọ sanh th�n hậu hữu để chịu những quả b�o đau khổ trong ba c�i.

11.  Sanh: Sanh mạng. Chỉ chung cho sự cấu tạo của lo�i hữu t�nh? (t�m v� sắc); trong ấy

     gồm cả tinh thần (t�m l�) v� thể chất (vật l�). Sống trong một thời gian t�y theo hạnh nghiệp của sinh mạng quyết định.

12.  L�o tử: L�o l� chỉ cho gi�ng sinh mệnh đ� hầu t�n. Tử l� chết, l� kết th�c gi�ng sinh mạng của một đời người.

Suy nghiệm l� thập nhị nh�n duy�n theo chiều ngược lại ta sẽ hiễu r� vấn đề hơn:

L�o v� tử chỉ c� thể ở trong v� với một cơ thể t�m l�. Một cơ thể như thế cần c� sự sanh ra (sanh), cho n�n c� thể bao h�m sự sanh trong đ�. M� sanh l� kết quả của h�nh động hay nghiệp qu� khứ (Hữu). Nghiệp ph�t sanh do Thủ v� �i. �i chỉ ph�t sanh khi c� Thọ; v� Thọ l� kết quả của sự tiếp x�c s�u căn v� s�u trần (X�c v� Lục nhập). S�u căn kh�ng thể c� nếu kh�ng c� Danh v� Sắc.

Danh sắc lại do Thức ph�t sanh. Thức do kết quả của c�c việc l�m tốt hoặc xấu. H�nh động tốt xấu bắt nguồn từ V� minh, v� kh�ng nhận ch�n được thực tướng của vạn hữu. �� l� tập hợp to�n bộ tạo n�n sự khổ đau.

III. Ph�n loại:

1.      Hoặc: Chỉ trạng th�i m�-mờ của t�m l�, n�n nhận định nội t�m, ngoại cảnh rất sai lầm, kh�ng s�ng suốt. V� minh, �i, thủ l� phản ảnh của t�m l� n�y.

2.      Nghiệp: Những h�nh động sai lầm ph�t ra ở th�n, t�m. H�nh v� hữu l� phản ảnh của những nghiệp động t�c n�y.

3.      Khổ: Quả b�o đau khổ do Hoặc v� Nghiệp g�y n�n. Thức, danh sắc, lục nhập, x�c, thọ, sanh, l�o tử thuộc về quả b�o khổ n�y.

IV. C�ng năng:

1.      Muốn chấm dứt lu�n hồi sanh tử phải đoạn trừ quả b�o hiện tại v� tương lai. Muốn đoạn trừ quả b�o hiện tại v� tương lai phải đoạn trừ v�-minh, h�nh, �i, thủ, hữu.

2.  Khi nhận định s�ng suốt v� c� c�ng tu tập để đoạn trừ c�c nghiệp nh�n hữu lậu th� kh�ng c�n bị tr�i lăn trong gi�ng sanh tử v� tri gi�c sẽ được ph�t hiện ho�n to�n.

V. Phật tử với 12 nh�n duy�n:

1.  Gi�o ph�p 12 nh�n duy�n gi�p ta hiểu r� sự thật của sự vật. Về kh�ng gian, sự vật chỉ l� sự h�a hợp của t�m l� v� vật chất; về thời gian sự vật chỉ l� sự nối tiếp giữa qu� khứ v� tương lai. V� thế, sự vật kh�ng phải l� một bản thể cố định v� đơn độc.

2.  Hiểu r� nghiệp nh�n căn bản tạo th�nh sinh mạng v� nhận r� những sự thay đổi của sinh mạng từ qu� khứ đến tương lai.

3.  Sự vật kh�ng phải do tạo h�a, tự nhi�n hay v� nh�n m� c�; tr�i lại, sự vật đều do nh�n duy�n sanh khởi, tồn tại v� biến diệt. Thấy r� sự thật của sự vật l� v� thường, v� ng� th� c� thể trừ bỏ được vọng t�m tham muốn. Hiểu r� những nghiệp nh�n căn-bản tạo th�nh sinh mạng th� c� thể chuyển đổi được nghiệp quả xấu xa. Khi nhận r� sự vật chỉ l� biến trạng của nh�n duy�n th� c� thể cải tạo được đời sống đầy đau khổ th�nh an vui tự tại.

L� Phật tử, ch�ng ta cần nghi�n cứu, quan s�t v� chuy�n t�m tu tập, đồng thời khuyến kh�ch mọi người nghi�n cứu, quan s�t v� tu tập như m�nh, để c�ng tho�t ly sự sống chết lu�n hồi v� được giải tho�t an vui